Шчорсы - гэта вёска Навагрудскага раёна, Гродзенскай вобласці Беларусі. Асноўнай славутасцю вёскі Шчорсы з'яўляюцца фрагменты шырокага палацавага комплексу з вялікім паркам і сажалкамі. Большасць будынкаў, якія ставіліся да палацава-паркавага комплексу ў вёсцы Шчорсы, ўзводзіліся ў другой палове 18-га і 19-ым стагоддзі. На жаль, сам палац, пабудаваны ў 1776 годзе, да нашых дзён не захаваўся, ад яго засталіся толькі падвалы, якія на дадзены момант ужо амаль сышлі пад зямлю. У склад палацава-паркавага ансамблю ў вёсцы Шчорсы, акрамя самога палаца, у 19-ым стагоддзі ўваходзіла мноства розных гаспадарчых, жылых і адміністрацыйных будынкаў. Многія з гэтых другарадных будынкаў у той ці іншай ступені захаваліся да нашых дзён.
Для вытворчасці розных тавараў і шматлікіх майстэрняў у складзе палацава-паркавага ансамбля ў вёсцы Шчорсы ў другой палове 19-га стагоддзя быў пабудаваны гаспадарчы двор. Нягледзячы на сваё прызначэнне, комплекс гаспадарчых пабудоў быў вытрыманы ў вельмі незвычайным і вельмі запамінальным замкавым стылі. Архітэктурны ансамбль гаспадарчага двара ў вёсцы Шчорсы быў акружаны магутнымі сценамі, якія вянчалі круглыя кутнія вежы. Сам гаспадарчы двор размясціўся ў баку ад асноўнага комплексу палацавых пабудоў. Гаспадарчы двор у вёсцы Шчорсы з'яўляецца вельмі унікальным і цікавым аб'ектам, мае самастойную каштоўнасць і прывабнасць у вачах турыстаў.
Палац у вёсцы Шчорсы быў часткова разбураны падчас Першай Сусветнай Вайны. Наогул кажучы, пасля Першай Сусветнай Вайны ў вёсцы Шчорсы застаўся ўжо проста сядзібны комплекс. Пры гэтым статус цэнтральнага будынка комплексу перайшоў да былой бібліятэкі, якая была перабудаваная пад жылы будынак і ператварылася ў сядзібу (аб гэтай бібліятэцы яшчэ асобна скажам далей). Пасля Другой Сусветнай Вайны сядзібны комплекс у вёсцы Шчорсы быў часткова закінуты, часткова перададзены ў валоданне мясцовага сельскагаспадарчага прадпрыемства. Руіны палаца былі канчаткова разабраны на цэглу ў 1950-ых гадах. З тых часоў і аж да нашага часу маёнтак у вёсцы Шчорсы паступова прыходзіць у заняпад.
Да нашых дзён захаваліся толькі фрагменты сядзібнага комплексу ў вёсцы Шчорсы: двухпавярховы будынак бібліятэкі; левы палацавы флігель; карэ службовых карпусоў; разваліны кузні, стайняў і іншых гаспадарчых пабудоў. Будынак бібліятэкі і левы флігель на дадзены момант знаходзяцца ў адносна добрым і моцным стане. Карэ службовых карпусоў, якое ў другой палове 20-га стагоддзя выкарыстоўвалася пад жыллё, а цяпер закінута, знаходзіцца ў гнятлівым, але пакуль яшчэ цэласным стане. Большасць гаспадарчых пабудоў, у тым ліку будынкі, што адносяцца да асобна размешчанага гаспадарчага двара, на дадзены момант ужо могуць быць ахарактарызаваны як руіны, на шчасце, часам яшчэ вельмі моцныя, якія нядрэнна перадаюць арыгінальнае аблічча адпаведных будынкаў.
Сёння некалькі ацалелых будынкаў былога палацава-паркавага комплексу ў вёсцы Шчорсы выкарыстоўваюцца мясцовай адміністрацыяй і дзіцячым садам. У будынку бібліятэкі ў другой палове 20-га стагоддзя размяшчалася школа, затым функцыянавалі мастацкія майстэрні, а цяпер будынак бібліятэкі пустуе і паступова пачынае разбурацца. Шырокі пейзажны парк у вёсцы Шчорсы сёння нагадвае дзікі лес, хоць пасярод яго і маецца добраўпарадкаваная спартыўная пляцоўка. Каскадная сістэма сажалак таксама выглядае не занадта маляўніча. Трэба адзначыць, што маюцца цалкам канкрэтныя планы па поўнай рэстаўрацыі палацава-паркавага комплексу ў вёсцы Шчорсы. З мэтай правядзення рэстаўрацыі створаны нават асобны фонд і рэгулярна праводзяцца розныя дабрачынныя мерапрыемствы. Аднак працы па рэстаўрацыі, на жаль, пакуль яшчэ не разпачаліся.
Тым не менш, нават тыя фрагменты палацава-паркавага комплексу ў вёсцы Шчорсы, якія можна ўбачыць сёння, даюць уяўленне аб былой велічы ансамблю, маюць пэўную прыцягальнасць і могуць быць цікавыя турыстам. Тут, у вёсцы Шчорсы, на невялікай плошчы сабрана мноства старадаўніх паўразбураных будынкаў. Шпацыруючы па гэтых месцах можна ўявіць і паразважаць пра тое, як цякло жыццё ў 19-ым стагоддзі. Фрагменты сядзібнага комплексу ў вёсцы Шчорсы з'яўляюцца помнікам архітэктуры і садова-паркавага мастацтва другой паловы 18-га - пачатку 19-га стагоддзяў, а таксама важнай славутасцю Беларусі.
Нельга не сказаць некалькі асобных слоў пра бібліятэку, якая функцыянавала ў вёсцы Шчорсы, пры палацы, у 19-ым стагоддзі. Справа ў тым, што бібліятэка гэтая была вельмі багатай, тут захоўвалася звыш 20 тысяч кніг і мноства найкаштоўнейшых гістарычных і архіўных дакументаў (старажытных рукапісаў, маніфэстаў, геаграфічных карт Беларусі, Літвы і Польшчы, перапісак і дзённікаў важных гістарычных асоб). Гэтая бібліятэка прыцягвала ў вёску Шчорсы мноства выдатных людзей 19-га стагоддзя. Наведвалі гэтую вёску і пісьменнікі, і гісторыкі, і навукоўцы. Сярод найбольш знакамітых гасцей вёскі Шчорсы, вядома трэба згадаць Адама Міцкевіча, які напісаў тут некалькі паэм. У гады Першай Сусветнай Вайны фонды дадзенай бібліятэкі былі вывезены ўглыб Расіі, а пазней перададзены Кіеўскаму універсітэту.
Ёсць у вёсцы Шчорсы і яшчэ адна важная славутасць, а менавіта царква Святога Дзмітрыя Салунскага. Царква ў вёсцы Шчорсы была пабудавана ў 1776 годзе (адначасова з палацам). Такім чынам, гэты храм вельмі старадаўні, і таму можа прадстаўляць пэўную цікавасць для турыстаў. Першапачаткова дадзены храм быў пабудаваны ў якасці уніяцкай царквы на месцы і наўзамен згарэлай раней старадаўняй драўлянай царквы 14-га стагоддзя. Пазней, з ліквідацыяй уніі, храм быў перададзены Праваслаўнай Царкве. У 1930-ыя гады царква ў вёсцы Шчорсы моцна пацярпела ад пажару, але была адноўлена.
У канцы 1950-ых гадоў, храм быў зачынены і пераабсталяваны ў спартыўную залу, а затым - у склад збожжа. Яшчэ пазней будынак храма ў вёсцы Шчорсы быў канчаткова закінуты і працягваў паступова разбурацца. У 1988 годзе храм быў вернуты Праваслаўнай Царкве і адноўлены. На сённяшні дзень, пасля дбайнай рэстаўрацыі, царква ў вёсцы Шчорсы знаходзіцца ў добрым стане, з'яўляецца дзеючым храмам, архітэктурным помнікам 18-га стагоддзя і выдатным помнікам даўніны, гісторыка-культурнай каштоўнасцю і цікавай славутасцю Беларусі.
Замалёўкі Напалеона Орды, Шчорсы:
