Holszany - to wieś w Oszmiańskim powiatu, Grodzieńskiego obwodu Białorusi. Podstawową osobliwością wsi Holszany pojawiają się fragmenty niedużego zamka, który został zbudowany tu w pierwszej połowie 17-go wieku. Do żalu z powodu, zamek na wsi Holszany bardzo ucierpiał w czas Pierwszej i Drugiej Wojen Światowych, dlatego do naszych dni z niego zachowały się tylko ruiny. Przy czym ruiny bynajmniej nie całego zamka, a tylko, mniej więcej, jednej trzeciej jego części. Pozostałe niszczone do głębi.
W przeszłość zamek został okrążony wałami i rowami, które zapełniały się wodami niedużej miejscowej rzeki. Po kątach zamka na wsi Holszany wznosiły się wieże, a po obwodzie ścian, przyłączając się do nich kładli się piętrowe mieszkalne korpusy, utworzyć zamku wewnętrzne podwórze rozmiarem 60 na 60 metrów. A wszystkiego wież było sześć, oprócz czterech kątowych jeszcze dwie wieże wznosiły się na środku mieszkalnych korpusów. W jedną z ścian zamka była także wbudowaną kaplicą. Przy wszystkim do tego, trzeba zaznaczyć że zamek ten był szybszy wzmocnionym pałacem, tak jak w jego architekturze nie było wielu ważnych obronnych atrybutów. Na przykład, były szerokie okna.
Zamek na wsi Holszany okryty przez wiele wymyślone legendy i tajemnice. Ich studiowaniu wolno poświęcić poszczególną pracę naukową. Także przewiduje się że właśnie ten zamek wykorzystał w charakterze prototypu znany białoruski pisarz Uładzimir Karatkiewicz dla swojej detektywistycznej powieści «Czarny zamek Olszański». Jednak prawdziwa historia zamka na wsi Holszany, niestety, nader prozaiczna i smutna.
A więc, został wzniesiony na krańcu tej wsi w pierwszej połowie 17-go wieku, w jakości umocnionej pałacowej rezydencji podkanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego Pawła Stefana Sapieha. Po jego śmierci zamek na wsi Holszany i towarzyszące posiadania naraz zaś zostały podzielone między jego licznymi kredytodawcami. W czas Północnej Wojny zamek był częściowo uszkodzony, ale część jego zostawała żyłą. Po jakimś przyczynom zamek faktycznie nikt i nie zabierał się do przywracać. Odwrotnie, uszkodzone korpusy orientowali się na cegłę, a ocaleć przestawiali się w bardziej i bardziej proste mieszkalne korpusy. Do środka 19-go wieku już został rozebrany trzeci piętro lecz z cegieł wybudowana karczma. Kaplica do tego czasu już nie działała i została wyposażona w nowe urządzenia w skład. Pewne inne części pałacu już leżały w ruinach. A mieszkalnym zostawał faktycznie tylko jeden korpus.
Jednak, aż do początku Pierwszej Wojny Światowej na zamku jeszcze żyli ludzie. Ale jak już wspominało się, w wejściu dwóch światowych wojen zamek był bardzo silnie uszkadzany. I po Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej reszty pomieszczeń mieszkalnych do reszty zostały rozebrane do budowy niezbędnych miejscowemu przedsiębiorstwu rolnemu gospodarczych budów i domu kultury.
Zamek na wsi Holszany na daną chwilę bardzo silnie potrzebuje w konserwacji. Ta konserwacja formalnie zaplanowana, ale, niestety, w żaden sposób nie może zacząć się z powodu braku finansowania. Na razie na terytoria byłego zamka tylko naprowadzili względny porządek, i rozkopali ruiny. Tak co teraz chociażby ocaleć ruiny można dobrze rozpatrzyć. Jeszcze nie tak dawno nawet zostali pogrzebani pod warstwą gruntu. Ale nawet teraz zamek na wsi Holszany staje się wartościowymi zabytkami architektury początku 17-go wieku, historyczno-kulturalną wartością i ważną osobliwością Białorusi.
Do szczęścia, lista osobliwości wsi Holszany bynajmniej nie sprowadza się do zamka. Wieś Holszany bardzo bogata na osobliwości, szczególnie po miarkach zaludnionych punktów takiego rozmiaru. Tak, na przykład, idącą ważną osobliwością wsi Holszany pojawia się kompleks budynków byłego klasztoru franciszkanów, centralne miejsce w którym zajmuje kościół Świętego Jana Chrzciciela, zbudowany w 1618 rokowi na fundamencie jeszcze starszej świątyni (kalwińskiej katedry), i nader w sposób istotny przebudowany w 1770 roku. Kościół na wsi Holszany zbudowany jak świątynia przy klasztorze franciszkanów, dlatego on także znany jak kościół franciszkanów.
Jak widzimy kościół na wsi Holszany nader stary, mu już koło 400 lat. Do słowa, po przebudowie w drugiej połowie 18-go wieku dana świątynia bardziej już nigdy poważnie nie uszkadzała się a także nie przebudowywał się i nie przestawiał się, a tylko podtrzymywał się w dobrym stanie. I tylko po Drugiej Wojnie Światowej świątynia wpadła w upadek, ale już w nasz czas znowu był przebudowywany i kontynuuje zostawać działającą katolicką świątynią. Przed kościołem rozmieszczona imponująca dzwonnica 19-go wieku. Budynek kościoła na wsi Holszany staje się zabytkami architektury początku 17-go wieku i historyczno-kulturalną wartością Białorusi. Kościół rozlokowany w samym centrum wsi Holszany, na przecięciu dwóch centralnych ulic.
Po powstawaniu 1830 roku liczny katolickie klasztory na terytoria współczesnej Białorusi zostały zamknięte, klasztor franciszkanów na wsi Holszany także został zamknięty. Wtedy zaś kościół Świętego Jana Chrzciciela stał się zwykły parafialnym. Na dzisiejszy dzień, w odróżnieniu od kościoła, klasztor na wsi Holszany jak dawniej nie działa. Dlatego klasztorne korpusu, rozmieszczone za kościołem, nie są wykorzystywani, znajdują się we względnym opustoszeniu i potrzebują w konserwacji. A zbudowane te budynki były przykładnie w ten zaś czas, co i kościół, to jest w początku 17-go wieku, a następnie w sposób istotny przebudowane w 1832 roku. Wcześniej klasztorne korpusu było wykorzystywane jak filia Narodowego muzeum artystycznego Białorusi, jednak w 2008 filia została zamknięta z powodu braku finansowania. Do słowa, z klasztornymi korpusami na wsi Holszany także związane nieco ciemnych i w całości wymyślonych legend.
Idącą ciekawą osobliwością wsi Holszany pojawia się cerkiew Świętego Gieorgija, zbudowana tu w 1901 roku. Cerkiew na wsi Holszany znajduje się w dobrym stanie i funkcjonuje. Ona rozmieszczona między zamkiem a centrum wsi, dlatego nie zauważyć jej nie da się. Dana cerkiew staje się białoruskimi zabytkami architektury początku 20-go wieku.
W wsi Holszany żreć jeszcze kilka niedużych osobliwości. W pierwszą kolejność do nich odnosi się nieco ciekawych mieszkalnych, handlowych i budynków biurowych końca 19-go wieku, które można zaliczyć szeregowe historyczne zabudowywanie, a także przydrożna kaplica. Wszyscy te budynki rozmieszczone niedaleko od już wspomnianych osobliwości. Turyści i podróżni, odwiedzając wieś Holszany koniecznie ich zauważą.
Jednak, lista osobliwości wsi Holszany jeszcze nie wyczerpana. Żreć tu jeszcze kilka obiektów godnych poszczególnej wzmianki. W-pierwszych, to drewniany wodny młyn, zbudowany tu w końcu 19-go wieku. Te zabytki architektury wartościowy tym, co, jak i innych drewnianych urządzeń, z czasem starych młynów w Białorusi zostaje wszystko mniej i mniej. A znaczy każdy z zachujących się, jak na przykład drewniany wodny młyn na wsi Holszany, zdobywa coraz dużą wartość.
Inną osobliwością, która trzeba oddzielnie wspomnieć, staje się kaplica 1858 roku budowy, rozmieszczona niewiele na uboczu od samej wsi Holszany, na miejscowym cmentarzu. Ta kaplica niedawno w całości została odrestaurowana. Teraz ona znajduje się w znakomitej kondycji. Rozmieszczona kaplica przed siebie obok trasy, dlatego ją lekko zauważyć. Jej stan naraz cieszy, i jakby przygotowuje turystów i podróżnych do oglądania bogatej na osobliwości białoruskiej wsi Holszany.
Także koniecznie trzeba wspomnieć, co na wsi Holszany jest jak rzadko rozwinięta infrastruktura turystyczna. Tu są kawiarnią, kilka sklepów, nieduży hotel, bankomat, apteka i tak dalej. Ta okoliczność bardzo dobrze uzupełnia i bez tego doskonałą turystyczną atmosferę wsi, jej liczne zabytki architektury i osobliwości. Odwiedziny wsi Holszany wchodzi w program wielu turystycznych i wycieczkowych tras. Często te miejsca odwiedzają i indywidualni podróżni po Białorusi.
Szkice Napoleona Ordy, Holszany:
