Nowogródek - to miasto Grodzieńskiego obwodu Białorusi, administracyjne centrum Nowogródzkiego powiatu. Miasto Nowogródek, to pierwsza stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego i jedno z najstarszych miast Białorusi. W Nowogródek zachowały się bardzo wiele unikatowych zabytków architektury i najważniejszych osobliwości. Podstawową osobliwością miasta Nowogródek staje się zamek, który istniał tu już w XI wieku. W te czasy to było nieduże drewniane umocnienie. W XII stuleciu już byli zbudowanymi potężne dębowe zręby i wzniesione pierwsze kamienne elementy zamka w mieście Nowogródek, które na daną chwilę znajdują się pod ziemią i stanowią niezawodny fundament dla ocalałych fragmentów zamku.
W XIII-XVI wiekach ten zamek wielokrotnie modernizował się, rozszerzał się, umacniał się i dobudowywał się, go także niejeden raz przywracali go po licznych wojnach, w których brał udział. Tak więc jego wygląd stopniowo wymieniał i pod koniec XVI stulecia Nowogródzki zamek był potężnej i w całości kamienną twierdzą. Do żalu z powodu, Nowogródzki zamek prawie nie zachował się do naszych dni. W 17-ym wieku kilka razy bardzo poważnie był uszkadzany, lecz następnie do reszty usunięty przez Szwedów w początku 18-go wieku. Od zamka w Nowogródku zachowały się tylko ruiny dwóch monumentalnych wież, i częściowo podstawy chłopek pańszczyźnianych ścian. Niedawno ruiny Nowogródzkiego zamka w następny raz zostali zakonserwowani. To jak wyglądał Nowogródzki zamek w czasach swojego kwitnięcia najlepiej opisują współczesne przebudowy powierzchowności zamka w Nowogródku w czasach średniowiecza (odpowiednie przedstawiania poniżej).
W XIII wieku Nowogródzki zamek był rezydencją wielkich książąt Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XVI wieku zamek w mieście Nowogródek stawał się jednym z największych obronnych urządzeń Centralnej i Wschodniej Europy. Tym nie mniej, w 1802 rokowi Grodzieński gubernator oddał rozkaz rozebrania zachujących się na tę chwilę fragmentów zamkowych ścian dlatego, żeby dostawanym kamieniem wybrukować ulice miasta Nowogródek. Do szczęścia, do ostatniego kamienia zamek jednak tak i nie został rozebrany. Jednak, w końcu XIX wieku na terytorium zamka w Nowogródek stali zawieźć z całego miasta śmieci, który pokryli dwumetrową warstwą ruiny starych budów. I tylko w 1921 roku, kiedy miasto Nowogródek wchodziło w skład międzywojennej Polski, Nowogródzki zamek został wzięty pod ochronę. W 1920-ch latach polscy konserwatorzy przeprowadzili konserwację i częściowe przywrócenie ruin wież. W czasy radzieckie zamek także zostawał pod ochroną państwa, tu pracowali archeolodzy.
Ruiny zamka w Nowogródku to wystająca osobliwość, bardzo ważna historyczna wartość i jeden z najwartościowszych zabytków architektury całej Białorusi. Fragmenty zamka w Nowogródku rozmieszczone na wysokim wzgórzu, który dumnie nazywają "Wzgórze Zamkowe", dlatego wieże zamka widoczne bardzo z daleka. Podjeżdżając do Nowogródku i widząc te potężne wieże można wyobrazić sobie jak groźnie i przerażająco kiedyś wyglądał ten monumentalny i nieprzystępny zamek.
Ważnymi osobliwościami miasta Nowogródek, w szczególności, pojawiają się nieco starych świątyń z bardzo bogatą historią. Te świątynie rozpatrują się turystami jak drugorzędne osobliwości po Nowogródzkim zamku, jednak trzeba naraz zaznaczyć, co kulturalno-historyczna wartość Nowogródzkich świątyń bardzo wielka, oni także zasługują na największą uwagę turystów.
Pierwszy z takich świątyń, to kościół Przemienienia Pańskiego (nazywany także farny, t.zn. główny). Ta świątynia wznosiła się od 1714 roku po 1723 rok w miejscu założonego w 1395 rokowi jednego z pierwszych białoruskich kościołów, po którym nowa świątynia odziedziczyła część fundamentów i ścian. W starym budynku tego kościoła w 1422 rokowi odbyło się historyczny ślub Jagiełło z Zofia Holszańską, o którym opowiada pamiątkowa płyta, wmurowana w ścianę kościoła. Właśnie to małżeństwo i stanął wyjściowym punktem w rozwoju całej dynastii Jagiellonów, sprawującej rządy w wielu państwach Centralnej i Wschodniej Europy w XIV-XVI wiekach.
Farny kościół w Nowogródku malowniczo rozmieszczony przed siebie koło zamka, na niedużej oddzielnej wyżynie. W 1799 roku w tej świątyni był chrzczony Adam Mickiewicz. W 1943 rokowi pod ścianami kościoła zostało stracone przez gestapo 11 zakonnic, które w 2000 rokowi zostały oznajmione przez męczennice i uznano za błogosławione. Na dzisiejszy dzień ich relikwie są przechowywani tu zaś - w działającym farnym kościele w Nowogródku. Dany kościół staje się ważnym zabytkiem architektury 18-go wieku, osobliwością Białorusi i znajduje się w dobrym stanie.
W mieście Nowogródek jest i jeszcze jeden stary kościół - kościół Świętego Michaiła Archanioła, który był zbudowany tu w samym początku 18-go wieku. Ten kościół został założony w Nowogródku przy klasztorze. Do żalu z powodu, ani sam klasztor, ani klasztorne korpusy nie zachowali się do naszego czasu. Od 1751 roku i po 1831 rok przy klasztorze, do którego odnosił się dany kościół, działała szkoła, w której od 1807 roku po 1815 rok uczył się Adam Mickiewicz. W 1948 roku ten Nowogródzki kościół został zamknięty. Budynek świątyni był wykorzystywany pod skład i sklep i stopniowo walił się. W 1992 roku budynek tego kościoła w mieście Nowogródek został zwrócony kościołowi katolickiemu w na wpół zniszczonym stanie. Następnie świątynia gruntownie została odbudowana, w 1997 roku ponownie konsekrowana, a na dzisiejszy dzień ona jak dawniej znajduje się w znakomitej kondycji i otwarta dla wierzących i turystów. Ten kościół staje się ważną historyczną wartością 18-go wieku i osobliwością Białorusi.
Idącą bardzo ważną osobliwością miasta Nowogródek staje się stara cerkiew Borisa i Gleba. Ta cerkiew została zbudowana w mieście Nowogródek w 1519 roku. I w ten czas miała nawet pewne obronne funkcje. Od 1620 roku po 1839 rok dana świątynia była unicka i odnosiła się do jednoimiennego klasztoru, z którego do naszego czasu zachował się jeden niczym się nie wyróżniający mieszkalny korpus 18-go wieku. Od 1961 roku po 1995 rok cerkiew Borisa i Gleba w mieście Nowogródek została zamknięta a w budynku świątyni rozmieszczała się filia archiwum państwowego Grodzieńskiego obwodu. W 1996 roku świątynia była zwrócona kościołowi prawosławnemu. W 2010 roku była kończona konserwacja danej cerkwi, która przestała węziej pięć wieków. Na dzisiejszy dzień ta Nowogródzka cerkiew znajduje się w pięknym stanie. Tak doskonale zachujących się pięćsetletnich budów w Białorusi jest bardzo małe dlatego dana cerkiew w mieście Nowogródek staje się najwartościowszym zabytkiem architektury i bardzo ważną osobliwością Białorusi.
Jest w mieście Nowogródek i jeszcze jedna bardzo godna uwagi świątynia, a mianowicie Sobór Świętego Nikołaja. Budynek tej świątyni wznosił się w Nowogródek w drugiej połowie 18-go wieku. Budownictwo było kończone w 1780 roku. Początkowo ta świątynia została wzniesiona w charakterze kościoła przy katolickim klasztorze franciszkanów, założonym w 1434 rokowi. Dany klasztor był likwidowany w 1831 roku po przytłoczeniu odpowiedniego powstawania. Świątynia została przekazana kościołowi prawosławnemu w 1846 roku. Od 1992 roku świątynia Świętego Nikołaja staje się cerkwią katedralnej odrodzonej w tym zaś rokowi Nowogródzkiej prawosławnej diecezji. Dana świątynia także staje się ciekawą osobliwością, i cieszy się zainteresowaniem turystów. Na dzisiejszy dzień sobór znajduje się w znakomitej kondycji.
Miasto Nowogródek słynne i jeszcze po jednej przyczynie. Sprawa w tym, co tu minęło dzieciństwo Adama Mickiewicza - wielkiego polsko-białoruskiego poety. Tu był chrzczony, tu otrzymał pierwsze wykształcenie. Teraz w Nowogródku jest piękny dom-muzeum wyświęcony Adamowi Mickiewiczowi. Ten dom odbudowany w miejscu i na wzór tego domu, gdzie kiedyś żyli rodzice poety. Sam dom, jego zewnętrzny i wewnętrzny wygląd bardzo dobrze pooddają atmosferę pierwszej połowy 19-go wieku, kiedy żył i czynił Adam Mickiewicz.
Muzeum Adama Mickiewicza w mieście Nowogródek był początkowo otwarty w 1938 roku. W lata Drugiej Wojny Światowej muzeum silnie był uszkadzany, i przywrócony tylko do stulecia od dnia śmierci poety - w 1955 roku. Od 1989 roku po 1991 rok w budynku muzeum przeprowadzała się następna przebudowa, no a wygląd współczesny dom-muzeum nabył tylko w 2001 roku. W kolekcji dom-muzeum Adama Mickiewicza w Nowogródku są kilka tysięcy eksponatów. W ekspozycji muzeum są dokumenty, powiązane z członkami rodziny Mickiewicza i z samym poetą, portrety jego krewnych i przyjaciół, rzeczy znalezione z archeologicznych rozkopów, książki i podręczniki, meble, naczynia, zegar i pewne inne przedmioty codziennego użytku 18-go i 19-go wieków, z których korzystali Adam Mickiewicz albo jego krewni, różne, w tej liczbie rzadkie i unikatowe wydawania książek poety.
W mieście Nowogródek także jest i pomnik poświęcony Adamowi Mickiewiczowi. No i wreszcie, w jego zaszczyt w Nowogródku na wzgórzu rozmieszczonym obok zamka nasypany kopiec, który nazywają "Kopiec nieśmiertelności". Z wierzchołka tego kopca otwiera się doskonały wygląd na okolice, które widoczne na bardzo duża odległość. Po mniejszej mierze wizualnie, to miejsce wydaje się najwyższe na całej możliwej do ogarnięcia wzrokiem miejscowości.
Jak już wspominało się, miasto Nowogródek bardzo stare. Dlatego tu oczywiście jest jeszcze pewną ilością ciekawych historycznych budów. Wśród tych budynków są obecni: kolejowa stacja, szeregi stoisk i szeregowe zabudowywanie. Wszyscy te obiekty odnoszą się na koniec 19-go, początkowi 20-go wieku. Także w Nowogródku jest nieduża, ale godna uwagi kaplica 1858 roku budowy i stary kopiec, który nazywają "Góra Mendoga". Dane nieduże osobliwości dobrze uzupełniają atmosferę Nowogródku, jak pięknego i starego białoruskiego miasta. W ogóle mówiąc, miasto Nowogródek, to perła w białoruskim kulturowo-historycznym dziedzictwie. Przez to miasto przechodzi mnóstwo wycieczek, go bardzo aktywnie odwiedzają turyści. Tu jest gdzie zatrzymać się i na co spojrzeć, tu można z dużym zainteresowaniem spędzić cały dzień. Oprócz tego, trzeba powiedzieć, że miasto Nowogródek, chociaż niezbyt duże, niemniej jednak gotowe zaproponować turystom całą niezbędną infrastrukturę. Tu jest i hotele, i kawiarni, i bankomaty, i wszystkie pozostałe niezbędne obiekty serwisu turystycznego.
Szkice Napoleona Ordy, Nowogródek:
