Нясвіж - гэта горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Нясвіжскага раёна. Горад Нясвіж займае асаблівае месца сярод культурна-гістарычнай спадчыны Беларусі. У горадзе Нясвіж маецца мноства славутасцяў і выбітнасцяў, пры гэтым многія з іх ўяўляюць сабою асаблівую каштоўнасць для ўсёй краіны. Гораду Нясвіж і яго славутасцям прысвечана мноства асобных кніг, манаграфій, навуковых прац, артыкулаў, публікацый і гэтак далей. Турысты любяць горад Нясвіж, добра ведаюць пра яго культурныя і архітэктурныя багацці і актыўна наведваюць яго. Горад Нясвіж вельмі багаты на каштоўныя архітэктурныя помнікі і выбітныя славутасці, але ў першую чаргу, горад Нясвіж знакаміты дзякуючы таму, што менавіта тут размешчаны Нясвіжскі замак - адна з найважнейшых і найкаштоўнейшых славутасцяў усёй Беларусі, якая ўключана ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
Гісторыя Нясвіжскага замка пачынаецца ў 1583 годзе. Менавіта ў гэтым годзе пачалося будаўніцтва новага мураванага замка на месцы драўлянага замка 1533 года пабудовы. Замак у горадзе Нясвіж узводзіўся ў якасці цэнтральнай рэзідэнцыі магнацкага роду Радзівілаў. У далейшым замак чакала вельмі бурная гісторыя і шматлікія перабудовы, рэканструкцыі і ўдасканаленні. У выніку ўсіх гэтых работ сярэднявечны феадальны замак ператварыўся ў выдатны палацава-паркавы ансамбль. У гісторыі замка ў горадзе Нясвіж маецца некалькі перыядаў росквіту, і некалькі перыядаў заняпаду. Былі такія перыяды, калі калекцыі і сховішчы замка напаўняліся новымі каштоўнасцямі і творамі мастацтва, а былі і такія часы, калі ўсе гэтыя каштоўнасці масава з Нясвіжскага замка вывозіліся. Пры гэтым, да 1939 года Нясвіжскі замак так ці інакш заставаўся ў валоданні роду Радзівілаў. У савецкі час у Нясвіжскім палацы размясціўся санаторый. Гэты санаторый быў ліквідаваны толькі ў 2001 годзе. На той момант палац ужо знаходзіўся ў аварыйным стане, арыгінальныя планіроўкі і інтэр'еры былі амаль цалкам страчаныя.
Тады ж, у 2001 годзе была распачатая рэстаўрацыя Нясвіжскага палаца. У 2005 годзе, разам з размешчаным непадалёк Фарным касцёлам, Нясвіжскі замак быў унесены ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Рэстаўрацыя Нясвіжскага замка скончылася ў 2012 годзе. Рэстаўрацыя была выкананая на вельмі высокім узроўні, выдатна адноўлена вонкавае аблічча палаца, і ўзрушаюча адноўленыя ўсе інтэр'еры. У наш час Нясвіжскі замак знаходзіцца ў выдатным стане. На сённяшні дзень на аснове архітэктурнага ансамбля Нясвіжскага замка створаны Нацыянальны гісторыка-культурны музей-запаведнік “Нясвіж”. Дадзены музей дае турыстам і падарожнікам унікальную магчымасць, азнаёміцца з багатай экспазіцыяй і ўзрушаючым унутраным убраннем палаца. Дарэчы, шпацыр па парку і агляд палаца звонку даступныя і без наведвання музея. Гэты музей з'яўляецца самым наведваемым музеем Беларусі.
Наступнай надзвычай важнай славутасцю горада Нясвіж з'яўляецца касцёл Божага Цела (другі варыянт назвы: касцёл Цела Панскага). Дадзены храм быў узведзены ў горадзе Нясвіж з 1584 і па 1593 гады. Гэты храм таксама называюць Фарным касцёлам, гэта значыць галоўным касцёлам у горадзе Нясвіж. Часам гэты храм называюць яшчэ і езуіцкім касцёлам, так як першапачаткова ён быў пабудаваны Радзівіламі для прадстаўнікоў менавіта гэтага манаскага ордэну. Дарэчы, касцёл у Нясвіжы стаў першым езуіцкім касцёлам на тэрыторыі ўсёй Рэчы Паспалітай. Езуіты пакінулі Нясвіж у сярэдзіне 19-га стагоддзя. У савецкі час гэты храм бесперапынна функцыянаваў і не быў зачынены. На сённяшні дзень гэты касцёл застаецца дзеючым храмам і з'яўляецца звычайным парафіяльным. Як ужо было згадана, гэты Нясвіжскі касцёл разам з замкам Радзівілаў уключаны ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Сапраўды, дадзены храм фармуе разам з замкам свайго роду агульны гісторыка-культурны і архітэктурны комплекс. Касцёл размешчаны недалёка ад замка і менавіта гэты храм з'яўляўся радавой пахавальняй князёў Радзівілаў. Адпаведныя пахаванні захаваліся ў касцёле да нашага часу.
Касцёл Божага Цела ў горадзе Нясвіж альбо проста Нясвіжскі Фарны касцёл з'яўляецца цалкам унікальным па сваёй каштоўнасці архітэктурным і культурным помнікам Беларусі. Таму ёсць некалькі асноўных прычын: па-першае, гэты шматвяковы храм дайшоў да нашага часу фактычна цалкам захаваўшы сваё першапачатковае знешняе аблічча і аўтэнтычны інтэр'ер; па-другое, унутранае ўбранне храма па-сапраўднаму дзівіць сваім багаццем, прыгажосцю, урачыстасцю і пышнасцю; па-трэцяе, тут захаваліся пахаванні Радзівілаў; па-чацвёртае, Нясвіжскі Фарны касцёл - гэта першая пабудова ў стылі барока на тэрыторыі ўсёй Рэчы Паспалітай. Асобнага згадвання заслугоўвае таксама вежа, якая размешчана побач з касцёлам Божага Цела ў Нясвіжы. Гэтая старажытная вежа была пабудавана ў канцы 16-га стагоддзя, і да нашага часу амаль цалкам захавала свой першапачатковы выгляд. На сённяшні дзень дадзеная вежа выконвае ролю касцёльнай званіцы, але зыходна гэта была абаронная вежа, якая ахоўвала ўезд на тэрыторыю замкавага комплексу з боку горада, ці наадварот ўезд у горад Нясвіж з боку замкавага комплексу. Дадзеную вежу называюць Замкавай Вежай.
Нясвіжскі замак не пакідае турыстаў і падарожнікаў абыякавымі па многіх прычынах. Пералічым асноўныя: па-першае, узрост замка налічвае значна больш чатырохсот гадоў; па-другое, Нясвіжскі замак мае вельмі вялікія памеры, надзвычайны і вельмі запамінальны знешні выгляд; па-трэцяе, гэты замак на рэдкасць добра адноўлены; па-чацвёртае, вакол Нясвіжскага замка вельмі прыгожа раскінуўся прасторны парк з буйнымі і жывапіснымі вадаёмамі. Шпацыр па гэтым парку вакол замка і сярод вадаёмаў можа выклікаць у турыстаў многа станоўчых эмоцый. Парк у складзе Нясвіжскага палацава-паркавага комплексу складаецца з некалькіх частак, кожная з якіх мае сваю назву: Замкавы парк, Стары парк, Новы парк, Англійскі парк і Японскі сад.
Парк у горадзе Нясвіж падтрымліваецца ў добрым стане. На ўездах у парк, а значыць і ва ўвесь Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс маюцца невялікія брамы са старожкамі. Важна таксама тое, што сістэма каналаў, дамбаў і мастоў у наш час знаходзіцца ў спраўным стане. Дзякуючы гэтаму буйныя штучныя вадаёмы, што шырока раскінуліся па наваколлі, якія атачаюць палац і ўпрыгожваюць Нясвіжскі парк, знаходзяцца ў добрым стане і радуюць турыстаў і падарожнікаў сваёй прыгажосцю і чысцінёй. Гэтыя вадаёмы надаюць незвычайнай маляўнічасці і грандыёзнасці ўсяму архітэктурнаму ансамблю, які ўключае Нясвіжскі замак і Фарны касцёл, ўсяму гораду Нясвіж, ды і ўвогуле ўсёй навакольнай мясцовасці.
Нясвіжскі палацава-паркавы ансамбль разам з Фарным касцёлам - гэта турыстычны комплекс з выдатна развітой інфраструктурай. Тут маецца і некалькі рэстаранаў, і сувенірныя крамы, і прасторная паркоўка з аховай, і выдатная дзіцячая пляцоўка, і невялікія крамы з прадуктамі харчавання. Маецца таксама магчымасць пакатацца на конях альбо лодках. У палацава-паркавым комплексе ў горадзе Нясвіж праходзіць вельмі шмат розных культурна-гістарычных мерапрыемстваў. Нясвіжскі замак - гэта адзін з самых папулярных турыстычных аб'ектаў Беларусі і адзін з самых вядомых сімвалаў краіны. Сюды штогод прыязджаюць сотні тысяч беларускіх і замежных турыстаў і падарожнікаў, праз горад Нясвіж праходзіць мноства экскурсійных маршрутаў.
У першую чаргу, горад Нясвіж знакаміты менавіта дзякуючы замку, які размясціўся тут, аднак тут маецца яшчэ цэлы шэраг выбітных і вельмі каштоўных славутасцяў, выбітнасцяў і архітэктурных помнікаў, якія выдатна дапаўняюць узрушаючую турыстычную атмасферу горада Нясвіж, і з'яўляюцца важнымі складнікамі беларускай культурна-гістарычнай спадчыны.
Першай такой славутасцю горада Нясвіж з'яўляецца Нясвіжская ратуша, якая была збудаваная каля 1596 года. За сваю шматвяковую гісторыю ратуша некалькі разоў нязначна перабудоўвалася, але на пачатку 21-га стагоддзя яна зноў прыдбала свой першапачатковы выгляд. З трох бакоў ратушу атачаюць гандлёвыя рады, утвараючы цэласную і манументальную архітэктурную кампазіцыю, размешчаную ў цэнтры галоўнай плошчы горада Нясвіж. На сённяшні дзень і ратуша, і старадаўнія гандлёвыя рады знаходзяцца ў выдатным стане. Ратуша і гандлёвыя рады ў горадзе Нясвіж з'яўляюцца надзвычай каштоўнымі архітэктурнымі і культурнымі помнікамі Беларусі. Таму ёсць некалькі асноўных прычын: па-першае, узрост гэтых будынкаў складае ўжо больш за чатырыста гадоў, а турысты і падарожнікі могуць бачыць іх у выдатным і арыгінальным стане; а па-другое, ратуша і гандлёвыя рады ў Нясвіжы з'яўляюцца прадстаўнікамі вельмі рэдкіх у Беларусі тыпаў захаваных архітэктурных помнікаў. У Беларусі захавалася адносна мала старадаўніх і аўтэнтычных ратуш і гандлёвых радоў, хоць калісьці такія будынкі ўпрыгожвалі цэнтральныя плошчы многіх гарадоў Беларусі, таму кожны з такіх помнікаў, які захаваўся набывае асаблівае значэнне і каштоўнасць.
Наступнай унікальнай славутасцю горада Нясвіж з'яўляецца Слуцкая брама - вельмі арыгінальны і незвычайны помнік архітэктуры барока. Некалі дадзеная брама ўваходзіла ў сістэму гарадскіх умацаванняў, абараняючы ўезд у горад з боку Слуцкага тракту. Брама была пабудавана ў канцы 16-га стагоддзя. Першапачаткова дадзеная брама з'яўлялася хутчэй умацаванай вежай. У сярэдзіне 18-га стагоддзя замкавы мур каля брамы быў разабраны, а сама брама была перабудавана ў 1760 годзе. Тады яна перастала выконваць ролю абароннага збудавання, а ператварылася хутчэй у арыгінальную вартоўню на ўездзе ў горад Нясвіж. У наш час дадзеная брама функцыянуе ўжо выключна ў якасці культурна-гістарычнага помніка і цалкам унікальнай для Беларусі славутасці і выбітнасці. Архітэктура брамы з кантрфорсамі, крывалінейнымі абрысамі сцен і франтона адрозніваецца незвычайнай выразнасцю і жывапіснасцю.
Дарэчы, ратуша і брама ўваходзяць у склад Нацыянальнага гісторыка-культурнага музея-запаведніка “Нясвіж”. Гэтыя будынкі цалкам, вельмі добра, якасна і старанна адноўлены не толькі звонку, але і знутры. Дзякуючы ўсяму гэтаму, вандроўцы і турысты могуць агледзець старадаўнія інтэр'еры і ўнутранае ўбранне гэтых унікальных будынкаў, а таксама музейную экспазіцыю, якая там прадстаўлена.
Акрамя ўжо згаданых, у горадзе Нясвіж маецца яшчэ мноства старадаўніх архітэктурных помнікаў, славутасцяў і выбітнасцяў. Сярод іх асобна варта адзначыць: комплекс будынкаў старадаўняга кляштара бенедыкцінак (большасць будынкаў, што адносяцца да гэтага кляштара былі ўзведзены ў канцы 16-га стагоддзя, фрагменты гэтых старажытных арыгінальных будынкаў захаваліся да нашага часу і зараз выкарыстоўваюцца адной з мясцовых навучальных устаноў); брама-званіца кляштара бенедыкцінак, пабудаваная ў 1763 годзе (найлепшым чынам захаваны будынак з усяго кляштарнага комплексу); старажытны жылы корпус кляштара бернардзінцаў, збудаваны ў 1594-1598 гадах; дом рамесніка, дом купца альбо дом на рынку, пабудаваны ў 1721 годзе і які размясціўся побач з ратушай на цэнтральнай плошчы горада Нясвіж (асноўнай асаблівасцю гэтага дома з'яўляецца высокі фігурны контур фасаднай сцяны, такі прыём быў вельмі характэрным для пабудоў падобнага тыпу ў першай палове 18-га стагоддзя, у Нясвіжы гэта адзіны захаваны будынак дзе застасаваны такі архітэктурны элемент).
Таксама, у гістарычным цэнтры горада Нясвіж маецца яшчэ мноства будынкаў, якія можна аднесці да вельмі цікавай радавой гарадской гістарычнай забудовы 19-га - пачатку 20-га стагоддзяў. Пры гэтым адзінкавыя будынкі, якія ўваходзяць у склад гэтай гістарычнай забудовы, ставяцца нават да 18-га стагоддзя. Будынкі, пра якія ідзе гаворка, раней былі адміністрацыйнымі, гандлёвымі, гаспадарчымі або жылымі. На сённяшні дзень усе гэтыя гістарычныя будынкі па-ранейшаму выконваюць адміністрацыйныя, гандлёвыя і гаспадарчыя функцыі, а таксама выкарыстоўваюцца пад жыллё. На жаль, радавая гістарычная забудова горада Нясвіж нідзе не фармуе паўнавартасных гістарычных кварталаў, а размеркавана па ўсёй цэнтральнай частцы горада і суседнічае з тыпавымі і зусім не вартымі увагі будынкамі другой паловы 20-га стагоддзя.
Адзначым таксама, што ў горадзе Нясвіж не захавалася старадаўніх праваслаўных храмаў. Найбольш адметным праваслаўным храмам горада Нясвіж з'яўляецца царква Узнясення Гасподняга 2016 года пабудовы. Таксама ў Нясвіжы функцыянуе праваслаўны манастыр. Гэты манастыр размясціўся ў адным з будынкаў недалёка ад Фарнага касцёла, які першапачаткова быў узведзены ў якасці казармы ў 1835 годзе.
Горад Нясвіж, відавочна, мае ўсе элементы базавай і турыстычнай інфраструктуры. Тут знойдуцца і крамы рознага профілю, і некалькі кафэ і рэстаранаў, і банкі, і аптэкі, і банкаматы, і гасцініцы, гасцявыя дамы і гатэлі, і краязнаўчы музей, і кінатэатр, і АЗС, і пляж, і многае іншае. Нагадаем, што ў складзе замкавага комплексу ў горадзе Нясвіж таксама маецца мноства дадатковых інфраструктурных аб'ектаў, такіх як гатэль, сувенірныя крамы і рэстараны. У выніку, у горадзе Нясвіж маецца цэлы спектр розных прапаноў для турыстаў і падарожнікаў, якія адрозніваюцца па кошце і вытанчанасці. Усе гэтыя інфраструктурныя аб'екты добра дапаўняюць і без таго выдатную і ўнікальную турыстычную атмасферу горада Нясвіж. Неверагодна каштоўныя старадаўнія архітэктурныя і культурныя помнікі і славутасці горада Нясвіж, якія знаходзяцца ў выдатным стане, дапоўненыя ўсімі неабходнымі элементамі турыстычнай інфраструктуры прыцягваюць сюды мноства падарожнікаў. Горад Нясвіж з'яўляецца адным з асноўных турыстычных напрамкаў у Беларусі і ключавым пунктам многіх экскурсійных маршрутаў.
Замалёўкі Напалеона Орды, Нясвіж:
