Мір - гэта гарадскі пасёлак Карэліцкага раёна, Гродзенскай вобласці Беларусі. Пасёлак Мір надзвычайна багаты на вельмі каштоўныя архітэктурныя помнікі і выбітныя славутасці. У першую чаргу, пасёлак Мір знакаміты дзякуючы таму, што менавіта тут размешчаны Мірскі замак - адна з найважнейшых і найкаштоўнейшых славутасцяў ўсёй Беларусі, якая ўключана ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
Гісторыя Мірскага замка пачынаецца ў першай палове 16-га стагоддзя. Дакладная дата пачатку будаўніцтва Мірскага замка невядомая. Паводле асноўнай версіі першы этап узвядзення замка ў пасёлку Мір доўжыўся з 1522 года па 1526 год. У тыя часы былі ўзведзены ўсе пяць вежаў замка, а таксама сцены якія злучылі вежы.
У плане замак квадратны, даўжыня сцен складае каля 75 метраў, вышыня - каля 12 метраў, таўшчыня ў ніжняй частцы - 3 метра, у верхняй частцы таўшчыня сцен складае 2 метры. Вышыня пяціпавярховых вежаў дасягае 27 метраў. Сцены і вежы выкладзеныя трохслойнай змяшанай кладкай з цэглы і каменя, што кажа аб добрай абараназдольнасці Мірскага замка.
У ніжняй частцы сцен былі прарэзаны зброевыя байніцы, а заходняя і паўночная сцены з боку двара мелі баявыя галерэі з драўлянымі парапетамі. Вежы выступаюць за межы сцен. Чатыры вежы размешчаны па кутах замка. На момант пабудовы адзіны ўваход у замак быў прадугледжаны праз ўязныя вароты, якія вянчала пятая вежа, размешчаная пасярэдзіне заходняй сцяны. Замак першапачаткова будаваўся як магнацкая рэзідэнцыя. Яго першымі гаспадарамі былі Ільінічы. Мэта пабудовы так добра ўмацаванага замка невядомая. Улічваючы, што пасёлак Мір ў 16-ым стагоддзі быў дастаткова спакойным месцам, лічыцца, што замак быў збудаваны з меркаванняў прэстыжу.
Пасля таго як ў 1568 годзе новымі гаспадарамі Мірскага замка сталі Радзівілы тут аднавіліся будаўнічыя працы. У выніку ўздоўж паўночнай і ўсходняй сцен з боку ўнутранага двара замка ў Міры быў выбудаваны трохпавярховы палац. Мірскі замак прымаў удзел ва ўсіх значных войнах, якія пракаціліся па Беларускай зямлі ў 17-19 стагоддзях. Так падчас Руска-Польскай вайны, у 1655 годзе замак быў штурмам узяты казакамі і быў сур'ёзна пашкоджаны. Падчас Паўночнай вайны, ў 1705 годзе Мірскі замак моцна пацярпеў і быў спалены падчас нападаў шведаў. Затым ў 1730-ых гадах замак быў грунтоўна адноўлены. На сярэдзіну 18-га стагоддзя прыйшоўся «залаты век» Мірскага замка. У тыя часы гэта быў не толькі замак, але і адна з шыкоўнейшых магнацкіх рэзідэнцый, акружаная выдатным паркам і сістэмай вадаёмаў.
Аднак з заняпадам Рэчы Паспалітай наступіла і эпоха запусцення ў Мірскім замку. У 1794 годзе, падчас паўстання Тадэвуша Касцюшкі, замак зноў прыняў удзел у ваенных дзеяннях, і быў моцна пашкоджаны. Падчас вайны 1812 года замак таксама двойчы станавіўся арэнай ваенных дзеянняў і чарговы раз быў сур'ёзна пашкоджаны. Неўзабаве пасля гэтых падзей новымі валадарамі Мірскага замка сталі Вітгенштэйны. Прадстаўнікі гэтага роду валодалі замкам у ходзе амаль усяго 19-га стагоддзя, аднак з прычыны пэўных фінансавых, юрыдычных і сямейных цяжкасцяў яны так і не здолелі прыступіць да аднаўлення і рэканструкцыі Мірскага замка. Такім чынам, Мірскі замак, моцна пашкоджаны яшчэ на мяжы 18-га і 19-га стагоддзяў, прастаяў цэлае стагоддзе ў запусценні і да канца 19-га стагоддзя ўяўляў з сябе манументальныя і моцныя, але ўсё ж руіны.
Затым у 1891 годзе новымі ўладальнікамі Мірскага замка сталі Святаполк-Мірскія. Новыя гаспадары адразу ж робяць спробы па аднаўленню замкавага комплексу. Аднак у першую чаргу непадалёк ад замка ўзводзіцца невялікі двухпавярховы палац (які не захаваўся да нашага часу) і некалькі гаспадарчых пабудоў (гэтыя пабудовы часткова захаваліся, але недаступныя для турыстаў, бо знаходзяцца на зачыненай тэрыторыі мясцовага прадпрыемства). Акрамя таго, на мяжы 19-га і 20-га стагоддзяў быў адноўлены парк навакольны замку ў Міры, і ачышчана сажалка, размешчаная пад сценамі Мірскага замка.
Таксама на тэрыторыі парку, зусім побач з замкам ў 1904 годзе была пабудавана радавая капліца-пахавальня. Прычым увесь гэты час замак працягваў заставацца ў запусценні. Да рэстаўрацыі Мірскага замка прыступілі толькі ў 1917 годзе. Да 1939 года пасёлак Мір уваходзіў у склад Польшчы, а Мірскі замак належаў ранейшым уладальнікам. Увесь гэты час тут працягвалі праводзіцца пэўныя аднаўленчыя працы. Аднак паўнавартаснае аднаўленне і рэканструкцыю замка ў тыя часы так і не ўдалося ажыццявіць. Тым не менш, у выніку праведзеных прац, да пачатку Другой Сусветнай вайны Мірскі замак знаходзіўся ў вельмі надзейным стане.
У 1939 годзе, пасля таго, як пасёлак Мір увайшоў у склад БССР, Мірскі замак быў адразу нацыяналізаваны. Да 1941 года ў ім размяшчалася вытворчае прадпрыемства. У часы нямецкай акупацыі - габрэйскае гета і лагер для ваеннапалонных. Пасля вызвалення пасёлка Мір ў 1944 годзе і аж да 1956 года Мірскі замак быў часткова пераабсталяваны пад жыллё. У 1947 годзе замак у пасёлку Мір быў узяты пад ахову дзяржавы. У 1987 годзе ён стаў філіялам Дзяржаўнага мастацкага музея БССР. Тады ж была распачата рэстаўрацыя Мірскага замка, якая ў выніку доўжылася амаль тры дзесяткі гадоў, і канчаткова была завершана толькі ў сярэдзіне 2010-ых гадоў. У 1988 годзе замак у Міры атрымаў статус гісторыка-культурнага помніка дзяржаўнага значэння. У 2000 годзе Замкавы комплекс "Мір" уключаны ў Спіс помнікаў сусветнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА. З 2011 года музей, які размяшчаецца ў замку, стаў незалежным.
На сённяшні дзень Мірскі замак ужо канчаткова і вельмі добра адноўлены. Мірскі замак - гэта турыстычны аб'ект з выдатна дапасаванай інфраструктурай. Тут маецца і некалькі рэстаранаў з унікальнымі рэцэптамі старабеларускай кухні, і сувенірныя крамы з унікальнымі вырабамі беларускіх майстроў, і прасторная паркоўка. Тэрыторыя вакол замка выдатна добраўпарадкавана, а сам Мірскі замак зараз з'яўляецца музеем з вельмі багатай экспазіцыяй, якая выдатна адлюстроўвае ўсе аспекты функцыянавання замка ў 17-18 стагоддзях. Адноўлены не толькі шыкоўныя залы і інтэр'еры палацавай часткі замка, але таксама і гаспадарчыя куткі замка, падзямеллі, турма, вузкія праходы ў замкавых сценах і вежах, ваенная атрыбутыка замка і многае іншае.
Усё гэта дазваляе вельмі глыбока пагрузіцца ў атмасферу адпаведнай эпохі. Пазнаёміцца з тым як было арганізавана жыццё і побыт ўсіх жыхароў Мірскага замка. Таксама ў замку функцыянуе камфартабельная гасцініца, з канферэнц-заламі для правядзення мерапрыемстваў на высокім узроўні. У Мірскім замку праходзіць вельмі шмат розных культурна-гістарычных мерапрыемстваў, такіх як: рыцарскія фэсты, канцэрты, выставы, тэатралізаваныя паказы або навуковыя канферэнцыі. Замкавы комплекс "Мір" - гэта адзін з самых папулярных турыстычных аб'ектаў Беларусі і адзін з самых вядомых яе сімвалаў. Сюды штогод прыязджаюць дзесяткі тысяч беларускіх і замежных турыстаў і падарожнікаў, праз пасёлак Мір праходзіць мноства экскурсійных маршрутаў.
Мірскі замак не пакідае турыстаў і падарожнікаў абыякавымі па многіх прычынах: па-першае, узрост замка складае каля пяцісот гадоў; па-другое, Мірскі замак мае вельмі вялікія памеры і запамінальны знешні выгляд, пры гэтым выбеленыя нішы і паясы ўдала кантрастуюць з чырвонымі цаглянымі сценамі замка, узмацняючы мастацкую выразнасць будынка; па-трэцяе, гэты замак на рэдкасць добра адноўлены; па-чацвёртае, вакол Мірскага замка вельмі маляўніча раскінуўся прасторны парк з вадаёмам. Шпацыр па гэтым парку вакол замка і возера можа выклікаць у турыстаў мноства станоўчых эмоцый.
На тэрыторыі парку захавалася і іншая цікавая славутасць - капліца-пахавальня, пабудаваная ў 1904 годзе. Хоць капліца пабудавана і шмат пазней замка, тым не менш гэты архітэктурны помнік выдатна ўпісаўся ў навакольны ландшафт. Дадзеная капліца адмыслова спалучаецца з замкам і добра яго дапаўняе. У савецкі час у капліцы размяшчалася збожжасховішча. Затым яна доўгі час знаходзілася ў запусценні. У 2004 годзе былі распачаты рэстаўрацыйныя працы, якія былі завершаны ў 2008 годзе, калі капліца стала даступнай для наведвання турыстамі. Дадзеная капліца-пахавальня ўваходзіць у склад музея «Замкавы комплекс Мір», і з'яўляецца яго неад'емнай часткай. Пры гэтым маляўнічае мазаічнае пано з выявай Хрыста, што ўпрыгожвае галоўны фасад капліцы, і пануе ў яе абліччы, асобна ўключана ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь. Побач з капліцай у парку ў пасёлку Мір захавалася таксама вартоўня пачатку 20-га стагоддзя.
У першую чаргу, пасёлак Мір знакаміты менавіта дзякуючы замку, які размясціўся тут, аднак тут маецца яшчэ некалькі выбітных і вельмі каштоўных славутасцяў і архітэктурных помнікаў, якія выдатна дапаўняюць вельмі добрую турыстычную атмасферу пасёлка Мір, і з'яўляюцца важнымі складнікамі беларускай культурна-гістарычнай спадчыны. Гаворка ідзе аб двух старажытных храмах і вельмі адметнай радавой забудове, таксама размешчаных у пасёлку Мір.
Першай такой славутасцю пасёлка Мір з'яўляецца касцёл Святога Мікалая, які будаваўся з 1599 года па 1605 год. Варта зазначыць, што суседні з касцёлам будынак, які раней выконваў функцыі плябаніі, г.зн. дома святара і парафіяльнай адміністрацыі, таксама вельмі старажытны, ён будаваўся з 1604 года па 1609 год. Касцёл Святога Мікалая ў пасёлку Мір за ўсю сваю гісторыю амаль не перабудоўваўся і дайшоў да нашага часу ў першапачатковым выглядзе. За ўвесь час існавання касцёла тут праводзіліся толькі рамонтныя і аднаўленчыя працы, але не было істотных рэканструкцый. Неўзабаве пасля падаўлення паўстання 1863 года, а менавіта ў 1865 годзе дадзены храм быў пераасвячоны ў праваслаўную царкву. У 1919 годзе, калі пасёлак Мір уваходзіў у склад міжваеннай Польшчы, храм быў вернуты каталікам. У савецкі час касцёл быў зачынены.
У 1990 годзе храм зноў вернуты вернікам, аднак толькі ў 2001 годзе тут былі распачаты рэстаўрацыйныя працы. Касцёл аднавіў сваю дзейнасць у 2009 годзе. На сённяшні дзень касцёл Святога Мікалая ў пасёлку Мір знаходзіцца ў выдатным стане, функцыянуе па першапачатковым прызначэнні і адчынены не толькі для вернікаў, але і для шматлікіх турыстаў. Гэты унікальны, больш чым чатырохсотгадовы касцёл выклікае заслужаную цікавасць у вандроўнікаў. Касцёл Святога Мікалая ў пасёлку Мір прама «дыхае» старажытнасцю, ўнутры касцёла адчуваецца нейкі сярэднявечны азноб нават у самае гарачае надвор'е. Архітэктура касцёла, які выдатна бачны ад Мірскага замка, выкананая менавіта пад стаць замку і выдатна з ім гармануе. Касцёл выглядае як адна з вежаў замка вынесеная па нейкай прычыне на перыферыю. Касцёл і замак добра дапаўняюць адзін аднаго і ўтвараюць вельмі жывапісную панараму ўсяго паселішча.
Наступнай вельмі важнай і старадаўняй славутасцю пасёлка Мір з'яўляецца царква Святой Тройцы, якая ўзводзілася тут з 1533 года па 1550 год. Ўзрост гэтага храма робіць яго вельмі цікавым для турыстаў. Сапраўды, у Беларусі захавалася не так ужо і шмат пяцісотгадовых архітэктурных помнікаў, таму кожны з іх уяўляе асаблівую каштоўнасць для культурна-гістарычнай спадчыны краіны. Царква Святой Тройцы ў пасёлку Мір з 1705 года і па 1839 год была ўніяцкай. Тады ж, у 18-ым стагоддзі, дадзены храм уваходзіў у склад базыльянскага манастыра, які быў скасаваны у 1824 годзе. У другой палове 19-га стагоддзя царква ў пасёлку Мір неаднаразова перабудоўвалася, некалькі разоў яна таксама аднаўлялася пасля пажараў. Самая значная рэканструкцыя царквы адбылася ў 1865 годзе. Такім чынам, царква ў пасёлку Мір захавалася да нашага часу ў выглядзе, які некалькі адрозніваецца ад яе арыгінальнага аблічча 16-га стагоддзя. У нашыя дні дадзены храм знаходзіцца ў добрым стане і адчынены для вернікаў і турыстаў.
Таксама, у самым цэнтры пасёлка Мір раскінулася некалькі кварталаў вельмі цікавай і прывабнай радавой гарадской забудовы канца 19-га - пачатку 20-га стагоддзяў. Пры гэтым адзінкавыя будынкі, якія ўваходзяць у склад гэтай гістарычнай забудовы, ставяцца нават да 18-га стагоддзя. Сярод будынкаў, якія ў нашыя дні складаюць гэтыя гістарычныя кварталы пасёлка Мір, маецца цэлы комплекс будынкаў былога сінагагальнага двара. Іншыя будынкі, якія ўваходзяць у дадзены архітэктурны ансамбль, раней былі адміністрацыйнымі, гандлёвымі альбо жылымі. Ну а на сённяшні дзень, усе гэтыя гістарычныя будынкі выконваюць адміністрацыйныя і гандлёвыя функцыі, а таксама выкарыстоўваюцца пад жыллё. Дарэчы кажучы, размешчаныя ў гэтых гістарычных пабудовах інфраструктурныя аб'екты выдатна дапаўняюць выбітную турыстычную атмасферу пасёлка Мір. Тут знойдуцца і крамы, і некалькі кафэ, і банкі, і аптэка, і банкаматы, і гасцініца, і краязнаўчы музей, і многае іншае. Нагадаем, што ў складзе замкавага комплексу таксама маецца мноства дадатковых інфраструктурных аб'ектаў, такіх як гатэль, сувенірныя крамы і рэстаран. У выніку, у пасёлку Мір маецца цэлы спектр розных прапаноў для турыстаў, якія адрозніваюцца па кошце і вытанчанасці.
Ёсць у пасёлку Мір і яшчэ адна славутасць - царква Святога Георгія, пабудаваная ў 1910 годзе. Акрамя таго, у пасёлку Мір маецца і яшчэ некалькі невялікіх славутасцяў, якія, аднак, на фоне ўжо апісаных славутасцяў пасёлка Мір, не ўяўляюць вялікай цікавасці для турыстаў. Сярод такіх славутасцяў можна асобна згадаць: падмуркі сядзібнага дому канца 19-га стагоддзя (гэты невялікі палац ужо згадваўся пры апісанні гісторыі Мірскага замка); гаспадарчыя пабудовы, недаступныя турыстам, якія ставіліся раней да таго ж сядзібнага комплексу; а таксама некалькі сучасных прыдарожных капліц.
Замалёўкі Напалеона Орды, Мір:
