Брэст - гэта горад, адміністрацыйны цэнтр Брэсцкай вобласці і Брэсцкага раёна Беларусі. Горад Брэст займае асаблівае месца сярод культурна-гістарычнай спадчыны Беларусі. У Брэсце вельмі шмат славутасцяў. Гораду Брэсту і яго славутасцям прысвечаны не адзін асобны сайт. Наш сайт створаны для апісання менш вядомых месцаў, ён закліканы адкрыць чытачам новыя гарады і цікавыя славутасці, пра якія яны раней, магчыма, не ведалі. Брэст, вядома ж, не адносіцца да такіх месцаў, пра яго ўсе ведаюць. Турысты яго любяць і актыўна наведваюць. Таму проста пералічым славутасці Брэста.
Асноўнай славутасцю горада Брэста з'яўляецца Брэсцкая крэпасць. Брэсцкая крэпасць першапачаткова была пабудавана ў 1836-42 гадах. Яна была ўзведзена ў самым гістарычным цэнтры горада Брэста, і дзеля яе будаўніцтва была знесена або перабудавана ўся гістарычная забудова горада Брэста 16-18 стагоддзяў. Брэсцкая крэпасць шматразова дабудоўвалася і рэканструявалася, і ў выніку ўяўляла з сябе велізарны шматузроўневы фартыфікацыйных комплекс. У выніку, вясной 1915 года Брэсцкая крэпасць была адной з наймацнейшых крэпасцей ўсёй Еўропы. Аднак, падчас Першай Сусветнай Вайны Брэсцкая крэпасць не аказала істотнага ўплыву на ход падзей, так як у апошні момант было прынята рашэнне пакінуць яе без бою, а каштоўную маёмасць вывезці. Пад час арганізаванага адступлення рускіх войскаў крэпасць таксама была часткова падарваная. Тым не менш, менавіта тут быў падпісаны «Брэсцкі мір», які азнаменаваў выхад Расіі з Першай Сусветнай вайны. У міжваенны перыяд крэпасць выкарыстоўвалася палякамі як казарма, ваенны склад і палітычная турма.
У верасні 1939 года, у пачатку Другой Сусветнай Вайны, тады яшчэ польская армія, што абараняла Брэсцкую крэпасць (гэтак жа як пазней і савецкі гарнізон крэпасці), праявіла гераізм і стойкасць, і на працягу трох дзён з 14 верасня па 17 верасня адбіла ў агульнай складанасці 7 нападаў праціўніка, сілы якога значна пераўзыходзілі сілы абаронцаў крэпасці. Пры гэтым немцам быў нанесены істотны ўрон. Пасля гэтага польская армія арганізавана адступіла на поўдзень, а крэпасць зноў была часткова падарваная. Затым, 22 верасня горад Брэст разам з крэпасцю быў перададзены немцамі пад кантроль Чырвонай Арміі.
У ноч на 22 чэрвеня 1941 года Брэсцкая крэпасць адной з першых прыняла на сябе варожы ўдар нямецкіх войскаў. З гэтага і пачалася Вялікая Айчынная Вайна на тэрыторыі сучаснай Беларусі. Далейшая гераічная абарона Брэсцкай крэпасці, хоць і не аказала істотнага ўплыву на агульны ход вайны, аднак стала адным з найбуйнейшых ваенных подзвігаў за ўсю Вялікую Айчынную Вайну. Пасля вайны Брэсцкай крэпасці было прысвоена званне «Крэпасць-герой», а на руінах крэпасці быў арганізаваны буйны мемарыяльны комплекс.
Зараз у мемарыяльным комплексе "Брэсцкая крэпасць - Герой" маецца некалькі велізарных помнікаў, мноства помнікаў паменш, стэла, музей, былая гарнізонная царква (пра яе крыху ніжэй), выстава ваеннай тэхнікі Другой Сусветнай Вайны, некаторыя фрагменты будынкаў, а таксама іншыя абарончыя збудаванні самой крэпасці. Маюцца таксама іншыя аб'екты турыстычнай інфраструктуры, напрыклад, рэстаран і сувенірныя крамы. На сённяшні дзень Брэсцкая крэпасць - гэта адна з самых наведвальных турыстычных славутасцяў Беларусі. Штодня сюды прыязджае мноства падарожнікаў, у тым ліку і з многіх замежных краін.
На тэрыторыі Брэсцкай крэпасці размешчаны таксама жаночы праваслаўны манастыр. Дадзены манастыр створаны ўжо ў наш час у адным з добра захаваўшыхся былых будынкаў Брэсцкай крэпасці, у якім раней размяшчалася палкавая школа.
Да Брэсцкай крэпасці таксама адносіцца яе «Пяты форт» - унікальнае гістарычнае абарончае збудаванне (асобны артыкул тут). Пяты форт Брэсцкай крэпасці будаваўся ў 1880-ыя гады і быў канчаткова завершаны ў 1888 годзе. Пазней, у перыяд з 1908 года па 1914 год была ажыццёўлена істотная рэканструкцыя пятага форта Брэсцкай крэпасці. Форт уваходзіў у склад абарончых аб'ектаў Брэсцкай крэпасці другой лініі. Размешчаны пяты форт у чатырох кіламетрах на поўдзень ад асноўнага комплексу абарончых збудаванняў Брэсцкай крэпасці на адной з ускраін сучаснага горада Брэста.
У пятым форце Брэсцкай крэпасці функцыянуе музей гісторыі фартыфікацыі і ўзбраення. Гэты музей з'яўляецца філіялам мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць», але не ўваходзіць непасрэдна ў склад гэтага мемарыяльнага комплексу. На тэрыторыі пятага форта Брэсцкай крэпасці маецца выстава ваеннай тэхнікі часоў Другой Сусветнай Вайны. Адной з самых характэрных асаблівасцяў дадзенага музея з'яўляецца тое, што тут для агляду адкрыты абсалютна ўсе куткі ўсіх збудаванняў форта, якія, відавочна, знаходзяцца ў акуратным і дагледжаным стане. Паміж усімі будынкамі форта наведвальнікам дазволена перамяшчацца ў тым ліку і па падземных калідорах.
Наведваючы Брэсцкую крэпасць адразу ж можна і неабходна звярнуць увагу на іншую найкаштоўнейшую славутасць Брэста - унікальны археалагічны музей «Бярэсце». Дадзены музей таксама знаходзіцца на тэрыторыі Брэсцкай крэпасці, трохі ў баку ад асноўнага мемарыяльнага комплексу. Дадзены музей складае з Брэсцкай крэпасцю адзіны турыстычны комплекс. Звязана гэта з тым, што як ужо згадвалася, Брэсцкая крэпасць размешчана прама ў гістарычным цэнтры Брэста. Ужо пасля вайны пры правядзенні раскопак на тэрыторыі Брэсцкай крэпасці было выяўлена старажытнае гарадзішча. Яно было канчаткова раскапана, а затым над дадзеным гарадзішчам надбудавалі спецыяльны будынак, які выконвае функцыі абароны старажытных раскопак і падтрымання ідэальных умоў для іх захавання. Гэты будынак і стаў музеем, які зараз адкрыты для наведвання. Дадзены музей абсалютна ўнікальны для Беларусі. На тэрыторыі Беларусі больш нідзе няма нічога падобнага.
У экспазіцыі і фондах музея «Бярэсце» захоўваецца ў агульнай складанасці 43 тысячы экспанатаў. Але, у аснове экспазіцыі музея - рэшткі драўляных пабудоў старажытнага Брэста 13-га стагоддзя, а таксама цэлыя вуліцы, выбрукаваныя дрэвам. Драўляныя пабудовы і дэталі маставых былі закансерваваны спецыяльна распрацаванымі сінтэтычнымі рэчывамі.
Таксама, як ужо згадвалася, на тэрыторыі Брэсцкай крэпасці маецца былая гарнізонная царква Святога Мікалая, першапачаткова пабудаваная ў 1876 годзе. Царква функцыянуе і сёння. Гэты храм з'яўляецца вельмі каштоўным помнікам архітэктуры. Звонку храм цалкам адноўлены, а вось унутранае ўбранне храма не аднаўлялася з часоў вайны (была праведзена толькі кансервацыя). Сцены па-ранейшаму нясуць у сабе сляды трапленняў розных снарадаў. Наведванне гэтага храма робіць вельмі моцнае ўражанне.
Ну і нарэшце, варта згадаць таксама і аб яшчэ адной славутасці горада Брэста размешчанай на тэрыторыі Брэсцкай крэпасці, а менавіта аб руінах былога кляштара і касцёла Бэрнардынак. Першапачаткова гэты кляштар быў пабудаваны ў другой палове 18-га стагоддзя. Гэта адзін з нямногіх будынкаў з гістарычнага цэнтра старога Брэста, які не быў цалкам разбураны (ці перабудаваны пад патрэбы крэпасці) пры будаўніцтве цытадэлі. Але менавіта ён сёньня застаецца адзіным будынкам на тэрыторыі крэпасці, які працягвае разбурацца і знаходзіцца ў безгаспадарным стане.
Цяпер пяройдзем да апісання славутасцяў горада Брэста, размешчаных за межамі крэпасці. Адной з такіх славутасцяў з'яўляецца царква Святога Мікалая, пабудаваная ў 1906 годзе. Дадзеную царкву яшчэ называюць «Брацкай», каб адрозніваць ад царквы Святога Мікалая, размешчанай у крэпасці.
Іншы праваслаўны храм - кафедральны сабор Святога Сымона, пабудаваны ў 1868 годзе, таксама з'яўляецца важнай славутасцю Брэста і каштоўным архітэктурным помнікам. Маецца ў горадзе Брэсце і яшчэ некалькі сучасных праваслаўных храмаў.
Наступнай важнай славутасцю Брэста з'яўляецца касцёл Узвышэння Святога Крыжа, пабудаваны тут ў 1856 годзе. Дадзены касцёл размешчаны на цэнтральнай плошчы горада. Цікава адзначыць невялікі ідэалагічны пралік былых савецкіх уладаў Брэста: статуя Леніна, усталяваная на той жа плошчы горада Брэста, паказваючы шлях, кіруе нас менавіта да касцёла. Маецца ў Брэсце і яшчэ некалькі іншых касцёлаў, у тым ліку сучасных.
Наступнай вельмі цікавай славутасцю горада Брэста з'яўляецца проста надзвычайны музей чыгуначнай тэхнікі. У гэтым музеі сабрана вельмі шмат паравозаў і іншай чыгуначнай тэхнікі. Вельмі станоўчай асаблівасцю гэтага музея з'яўляецца тое, што наведвальнікам музея дазволены доступ ўнутр ўсіх экспанатаў. Можна аглядаць як кабіну машыніста, так і маторны адсек большасці лакаматываў. Па іх таксама можна палазіць і звонку. Дазволена і неабмежавана фатаграфавацца з экспанатамі. Музей чыгуначнай тэхнікі ў Брэсце гэта вельмі цікавы і ўнікальны музей, у Беларусі яму няма аналагаў.
Акрамя пералічаных, у Брэсце ёсць яшчэ вельмі шмат розных гістарычных будынкаў, якія можна аднесці да гістарычнай гарадской забудовы. Большасць з іх адносіцца да другой паловы 19-га стагоддзя або да пачатку 20-га стагоддзя. Больш раннія будынкі, як ужо згадвалася, былі перабудаваны або разбураны пры будаўніцтве крэпасці. У Брэсце маецца цэлая пешаходная вуліца акружаная цікавымі гістарычнымі будынкамі. Афармленне самой вуліцы (лавачкі, ліхтарныя слупы і так далей) таксама стылізавана пад даўніну, а ў цэнтры вуліцы усталяваны прыгожы помнік «Тысячагоддзя Брэста». Асобнага згадвання заслугоўвае таксама цэнтральны вакзал горада Брэста, пабудаваны ў 1886 годзе. У астатнім, гістарычная забудова горада Брэста ўяўляе з сябе былыя жылыя (асабнякі) і адміністрацыйныя (суды, бальніцы, вучылішча, гімназіі, банкі, пошта і гэтак далей) будынкі.
Акрамя таго, відавочна, што ў такім буйным горадзе як Брэст, для турыстаў заўсёды знойдзецца ўсё што ім можа быць неабходна (банкаматы, гасцініцы, гандлёвыя цэнтры і гэтак далей). Па гэтай прычыне, а таксама з прычыны наяўнасці найважнейшых і унікальных славутасцяў для ўсёй Беларусі (крэпасць, археалагічны музей, музей чыгуначнай тэхнікі), горад Брэст стаў карыстацца ў турыстаў вельмі вялікай папулярнасцю. Сюды прыязджаюць вандроўцы не толькі з усёй Беларусі, але і з вельмі шырокага кола замежных краін. І сапраўды горад Брэст з'яўляецца адным з лепшых месцаў адпачынку для турыстаў і падарожнікаў у Беларусі.
Замалёўкі Напалеона Орды, Брэст:
Брэст на старых фотаздымках:
